10 bất cập chính

Qua 8 năm thi hành Bộ luật tố tụng hình sự (BLTTHS), theo Phó Viện trưởng thường trực VKSNDTC Hoàng Nghĩa Mai, có 10 bất cập chủ yếu; trong đó còn thiếu các cơ chế để bảo đảm quyền của những người tham gia tố tụng, nhất là bảo đảm quyền bào chữa của người bị tạm giữ, bị can, bị cáo.

Việc tham gia tố tụng của người bào chữa chưa được quy định cụ thể kể cả về quyền và nghĩa vụ.

Vẫn còn những hoạt động tố tụng chưa bị ràng buộc bởi thời hạn, dẫn đến tùy tiện, lạm dụng trong thực tiễn; một số thủ tục thời hạn tố tụng cũng quá chặt chẽ, gây áp lực đối với các cơ quan tiến hành tố tụng.

Bỏ thẩm quyền khởi tố của Tòa án?

Một trong những kiến nghị sửa đổi, theo Phó Viện trưởng Hoàng Nghĩa Mai, là Tòa án chỉ thực hiện chức năng xét xử, không buộc tội bị cáo. Trách nhiệm của Tòa án là kiểm tra sự thật thông qua việc tranh tụng của các bên chứ không phải tự mình đi tìm sự thật thông qua việc xét hỏi. Tòa án có trách nhiệm tạo điều kiện để các bên tranh tụng tại phiên tòa, tôn trọng và lắng nghe ý kiến đầy đủ của các bên, ra phán quyết trên cơ sở tranh tụng tại phiên tòa. Để thể chế hóa yêu cầu nâng cao chất lượng tranh tụng tại phiên tòa, VKSNDTC đề nghị chỉ sửa đổi theo hướng xác định rõ hơn trách nhiệm của VKS trong tranh luận. Đặc biệt, VKSNDTC đề nghị bỏ thẩm quyền khởi tố vụ án của Tòa án để tăng cường tính khách quan của quá trình giải quyết vụ án.

Mở rộng diện những người bào chữa

Liên quan đến hoàn thiện chế định những người tham gia tố tụng, VKSNDTC đề nghị sửa đổi các quy định để đảm bảo tốt quyền bào chữa của bên bị buộc tội theo hướng  mở rộng diện những người bào chữa.

Ngoài những đối tượng được quy định trong BLTTHS, bổ sung trợ giúp viên pháp lý và những người thân thích của người bị tạm giữ, bị can, bị cáo có khả năng bào chữa.

Đồng thời, đơn giản hóa thủ tục cấp giấy chứng nhận bào chữa và tham gia bào chữa; quy định rõ trách nhiệm của người tiến hành tố tụng trong việc bảo đảm để người bào chữa tiếp cận được với quá trình giải quyết vụ án; quy định rõ trách nhiệm của người bào chữa khi tham gia tố tụng và các biện pháp chế tài áp dụng đối với người này khi vi phạm quy định của pháp luật.

Liên quan đến các biện pháp ngăn chặn, theo VKSNDTC, đề nghị hạn chế áp dụng biện pháp tạm giam với một số loại tội mà BLHS quy định hình phạt tiền là hình phạt chủ yếu; các tội phạm do lỗi vô ý; một số tội thuộc nhóm tội phạm xâm phạm trật tự quản lý kinh tế, trật tự công cộng và quản lý hành chính, môi trường. Đồng thời, sửa đổi để phát huy hiệu quả của các biện pháp ngăn chặn thay thế cho biện pháp tạm giam.

Cụ thể, sửa biện pháp bảo lĩnh theo hướng chỉ chấp nhận cá nhân đứng ra bảo lĩnh, không quy định tổ chức đứng ra nhận bảo lĩnh; sửa đổi biện pháp đặt tiền hoặc tài sản có giá trị bảo đảm theo hướng chỉ quy định đặt tiền, không quy định đặt tài sản để nhanh chóng áp dụng biện pháp này, giảm các thủ tục phiền hà…