Tháng 5, bố mẹ chồng chị tôi tới trường đón cháu về mà không thông báo cho gia đình tôi. Đến nay, họ không cho cháu tiếp xúc với nhà ngoại.

Hai gia đình đang tranh chấp đòi quyền giám hộ và nuôi cháu. Xin cho biết, ai là người được quyền chăm bé?

Trả lời :

Theo Điều 58 Bộ luật dân sự, giám hộ là việc cá nhân, tổ chức được pháp luật quy định hoặc được cử để thực hiện việc chăm sóc và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của người chưa thành niên, người mất năng lực hành vi dân sự.

Cháu trai của bạn mới 5 tuổi, không có bố mẹ nên thuộc diện bắt buộc phải có người giám hộ theo quy định tại khoản 2, 3 Điều 58.

Khoản 2 Điều 61 quy định: “Trong trường hợp không có anh ruột, chị ruột… thì ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại là người giám hộ…”. Theo đó, cháu bạn là người chưa thành niên, không còn bố mẹ, không có anh chị ruột nên người giám hộ đương nhiên của bé sẽ là ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại.

Tuy nhiên, khoản 4 Điều 58 cũng quy định một người có thể giám hộ cho nhiều người, nhưng một người chỉ có thể được một người giám hộ, trừ trường hợp người giám hộ là cha, mẹ hoặc ông, bà theo quy định tại khoản 2 Điều 61 hoặc khoản 3 Điều 62 của bộ luật này. Trong trường hợp này, người giám hộ cháu bé có thể là ông bà nội hoặc ông bà ngoại với điều kiện phải đủ điều kiện làm người giám hộ.

Theo quy định tại Điều 60, cá nhân có đủ điều kiện là người giám hộ phải “1. Có năng lực hành vi dân sự đầy đủ; 2. Có tư cách đạo đức tốt, không phải là người đang bị truy cứu trách nhiệm hình sự hoặc người bị kết án nhưng chưa được xóa án tích về một trong các tội cố ý xâm phạm tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm, tài sản của người khác; 3. Có điều kiện cần thiết bảo đảm thực hiện việc giám hộ”.

Nếu ông bà nội, ông bà ngoại có đủ điều kiện làm người giám hộ, những người này có thể thỏa thuận cử một bên làm người giám hộ theo quy định tại Điều 84 Luật Hôn nhân và gia đình. Pháp luật dân sự luôn đề cao sự thỏa thuận tự nguyện của các đương sự nên trong trường hợp này, cán bộ Tư pháp - hộ tịch cần tổ chức hòa giải để các bên tự nguyện thỏa thuận, xem xét bên nào là người thực hiện tốt nhất nghĩa vụ giám hộ cho cháu để quyết định.

Tuy nhiên, cả Bộ luật Dân sự và Luật Hôn nhân và Gia đình không có quy định cụ thể về việc giải quyết tranh chấp (nếu có) giữa những giám hộ đương nhiên. UBND xã, phường nơi người được giám hộ cư trú chỉ có thẩm quyền cử người giám hộ trong trường hợp không có người giám hộ đương nhiên chứ không được giao nhiệm vụ giải quyết tranh chấp này.

Theo quy định tại khoản 6 Điều 27 Bộ luật tố tụng Dân sự, tranh chấp giữa những người giám hộ đương nhiên là một dạng tranh chấp khác về hôn nhân và gia đình mà pháp luật có quy định nên Tòa án quận, huyện sẽ là cơ quan có thẩm quyền giải quyết tranh chấp này.

Trong trường hợp hai bên không thỏa thuận được về người giám hộ cho cháu, ông bà ngoại cháu bé có quyền khởi kiện ông bà nội cháu bé ra trước TAND cấp huyện nơi ông bà nội cháu bé cư trú.

Tòa án sẽ căn cứ thực tế vụ việc, điều kiện làm giám hộ của các bên, quan hệ tình cảm giữa người giám hộ và người được giám hộ, khả năng bảo đảm việc phát triển tốt nhất về thể chất và tinh thần của cháu bé để quyết định giao cháu cho ai làm người giám hộ.