Điển hình là trường hợp Lại Văn Nghi (trú huyện Thủy Nguyên) gây tội giết người yêu. Ông ta từng có tiền án về hành vi này, khi được tha tù trước thời hạn không lâu lại gây trọng tội. Thời gian đầu vào buồng biệt giam, người đàn ông trung niên giữ thái độ lặng im, sau đó kiên quyết chống đối cán bộ quản giáo. Hơn một tháng trước, Nghi cản trở không cho dọn dẹp vệ sinh buồng biệt giam khiến mùi xú uế bốc lên nồng nặc.

“Anh ta nói “việc vệ sinh là của tôi, không phải do các thày làm" và dứt khoát không cho dọn”, đại tá Tươi cho biết. Buồng giam tử tù đã kín nay lại thêm việc này khiến sức khỏe của Nghi bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Đích thân giám thị Tươi xuống tận buồng khuyên giải, tử tù này mới cho cán bộ vào vệ sinh buồng giam.

Tử tù Hồ Xuân Phú. Ảnh: Việt Dũng.

Còn Lê Xuân Trường (30 tuổi, mang tội Giết người, Cướp tài sản) có cách chống đối khác. Trường từng là một trong những tên tội phạm hung hãn nhất ở thành phố Cảng, dưới trướng của hắn luôn có cả tá đàn em. Vào tù, Trường vẫn giữ thói hung hăng như còn ngoài xã hội, gặp ai cũng gây sự. Trong buồng biệt giam, hắn đập phá cùm chân, chửi bới bất kể ngày đêm. Suốt nhiều tháng, tử tù này "một mình một kiểu", bỏ ngoài tai mọi lời giáo dục của cán bộ công an.

“Chúng tôi đã ghi âm lại những câu chửi của Trường và cho gia đình anh ta biết”, đại tá Tươi kể. Sau đó, Ban giám thị trại cho phép gia đình viết thư cho Trường khuyên chấp hành tốt quy tắc, kỷ luật để gia đình còn được thăm nuôi... “Khơi gợi tình cảm của tử tù với gia đình vừa là nhân văn và cũng giúp chúng tôi quản lý tốt hơn”, người đứng đầu trại tạm giam Công an Hải Phòng chia sẻ.

Trong hơn 80 cán bộ ở trại, trung tá Nguyễn Mạnh Hùng là người có nhiều kinh nghiệm trong giáo dục tử tù. Ông chia sẻ: “Tâm lý tử tù diễn biến rất phức tạp, thay đổi như thời tiết. Nếu không làm tốt giáo dục tư tưởng thì họ sẽ tỏ ra bất cần đời, sinh lắm chuyện từ phá phách đến đủ các chiêu trò”.

Tử tù khiến ông Hùng mất thời gian giáo dục nhất là Hồ Xuân Phú, 25 tuổi, phạm tội Giết người, Cướp tài sản. Ông kể, tính cách của Phú không ra người lớn mà cũng chẳng phải trẻ con. Gặp mẹ lần nào, Phú cũng khóc. “Dỗ” được Phú phải cứng rắn để mẹ an tâm thì anh ta quay sang đòi hỏi những điều không được phép ở nơi giam giữ.

Chưa hết, ở buồng biệt giam dành cho tử tù như Phú, điện được thắp sáng cả ngày lẫn đêm để phục vụ việc quản lý. Có lần, toàn bộ trại mất điện, buồng tử tù vốn kín như bưng lại càng tối tăm. Phú la hét, đòi quản giáo phải lắp riêng cho mình một bóng bằng nguồn điện máy nổ. Lần đó, Phú được quản giáo này giải thích không thể thực hiện được vì can phạm hay tử tù ở trại đều bình đẳng, phải chấp nhận hoàn cảnh chung... "Tôi nghiệm ra rằng giáo dục tử tù cần phải kết hợp giữa quy chế và tình người”, trung tá Hùng chia sẻ.